'Mẹ ơi con đã già rồi' !

Không cần diễn giải nhiều từ hoa mỹ, chỉ một vài phiên khúc và điệp khúc nhấn nhá làm chủ đạo, một bài hát của người nhạc sĩ có tâm và tầm kiến thức nhất định, đủ đưa tâm thức người nghe đến bến bờ chủ định. Nhất là những tác phẩm được dựa hoặc phổ từ thơ vốn đã sẵn men đồng cảm, đặc biệt những đề tài nói về lòng hiếu thảo mà đại diện là hình ảnh tần tảo của người mẹ.

"Mẹ ơi Con Đã Già Rồi" được dùng làm tựa đề trên, đó không phải là một bài thơ mà là một bài nhạc có chất thơ mang tên Mẹ Tôi của người nhạc sĩ chuyên lấy từ chất liệu sống của gia đình, bạn bè của chính mình để hóa tròn từng nốt nhạc và chưa bao giờ đi phổ từ thơ của bất cứ ai. Đó là nhạc sĩ Trần Tiến.

Nếu như chưa nghe bài "Mẹ Tôi", chỉ cần đọc hai phiên khúc đầu tiên của tác phẩm này chúng ta chắc sẽ lầm tưởng đó là một bài thơ:

"Mẹ ơi con đã già rồi !

Con ngồi ngơ ngẩn nhớ ngôi nhà xưa

Ngày xưa cha ngồi uống rượu, Mẹ ngồi đan áo

Ngoài kia mùa đông, cây bàng lá đỗ .

Ngày xưa chị hát vu vơ

Mấy câu ca cổ cho em nằm mơ

Ngày xưa mẹ đắp cho con

Tấm khăn quàng cổ có hơi ấm mẹ thơm

Ngày xưa bên giường cha nằm

Mẹ ngồi xa vắng, thương cha chí lớn không thành.."

Chỉ chừng ấy thôi nhạc sĩ Trần Tiến đã khắc họa lại từ trong ký ức sâu thẳm của mình hình ảnh một gia đình nghèo khó nhưng đầm ấm của mình thời còn bé khi đã nhận thức được. Ở trong cái nghèo khó nhưng đầm ấm hạnh phúc đó vẫn có một nét chao động của từng thành viên gia đình với riêng mỗi ước mong, ước muốn và chí lớn, vẫn đang tồn tại và lẩn khuất sau ánh sáng của cuộc sống chung ấy.

Như chúng ta biết, thơ - nhạc nói vế mẹ phần lớn đều lấy từ cảm xúc cụ thể để làm mẫu số chung, ít khi có tác phẩm chỉ nói riêng cụ thể về gia đình hay cá nhân mình.

Dưới nhận thức con nhà Phật thì dù là riêng hay chung, cụ thể hay đại thể hoàn toàn không có giá trị. Không có biên độ nhận thức, không có ranh giới phân chia, không chính -tà, phải quấy, đúng sai, từ đó mình nhìn và hiểu ý nghĩa một tác phẩm rất rộng thoáng, không bị trói buộc. Thí dụ khi ta nghe "Mẹ ơi con đã già rồi" thì dễ rơi vào từng độ tuổi và suy niệm của mỗi cảm xúc khác nhau. Già trong già dặn, già trong tuổi tác hay già trong kinh nghiệm.v...v.. Già nào cũng có thể. Tuy nhiên một tác phẩm hay và tinh túy thường sẽ có một gợi mở; thí dụ nói mùa đông thỉ phài có "cây bàng lá đổ", để tứ đó sự đầm ấm , quây quần trong gia đình Mẹ ngồi đan áo, cha ngồi uống rượu.. mới thật và mới ..lạnh gió mùa đông! Người viết rất cảm động mỗi khi nghe đến câu "Ngày xưa bên giường cha nằm/ Mẹ ngồi xa vắng/ Thương cha chí lớn không thành". Hình ảnh đầu tiên bật lên sẽ là người cha bệnh nặng, nằm trên giường bệnh, báo hiệu trước một cuộc từ ly đau buồn nhất trong gia đình, khi đó cũng có nghĩa là ước mơ - chí lớn ngày xưa chỉ mỗi hai người hiểu và biết. Mẹ vừa thương cha, vừa xót thương hoàn cảnh gia đình nhưng vẫn trân trọng Chí lớn của cha dù đã không thành. Chí lớn gì? Rộng mở chúng ta sẽ dễ đặt vào rót vào từng cảm xúc của mỗi hoàn cảnh khác nhau, thậm chí đó có thể là hình ảnh một người cha bất tài, vô dụng khiến gia đình lâm vào khốn khó, không được tròn vẹn như người ta; rượu chè be bét đến bệnh nặng qua đời... cũng vẫn có thể nhìn ra! Bởi vì ông bà ta xưa từng dạy " Chồng ta áo rách ta thương/ Chồng người áo gấm xông hương mặc người", nên Mẹ ngồi nhìn xa vắng nó mới da diết làm sao !

{youtube https://www.youtube.com/watch?v=uUWa6BzfYMA|500|500}

Riêng mình, khi nghe đến đây tôi thường liên tưởng đến hình ảnh một gia đình thời phong trào Cần Vương kháng giặc Tây, người vợ bất lực nhìn người chồng vốn từng là nghĩa quân buồn bã vì thất bại, uống rượu giải sầu cho qua ngày đoạn tháng!

Khi chọn câu đầu tiên của bài hát Mẹ ơi con đã già rồi làm tựa đề cho bài viết cũng từ những cái sự Già ấy trong suy tưởng. Bài hát với câu đầu tiên này nhạc sĩ Trần Tiến đưa lên quảng năm. quàng sáu như muốn kêu lên thất lớn cho người mẹ chốn xa xăm được nghe nỗi lòng. Cũng ở những cung bậc âm sắc đó khi vào điệp khúc, ai cất lời ca cũng phài cất cao thanh âm:

"Biển sáng, thét gào

Một ngày nhớ mẹ sóng trào khơi xa.

Trời gió, mây ngàn

Một ngày khóc mẹ chẵng tàn sao rơi..."

Rồi đột ngột hạ xuống như thầm thì da diết :

"Mẹ ơi thế giới mênh mông

Mênh mông không bằng nhà mình

Tuổi thơ như chiếc gối êm

Êm cho tuổi già úp mặt

Dù cho phú quý vinh quang

Vinh quang không bằng có mẹ..."

Khi trở về thực tại, người con nào cũng muốn tìm lại cội nguồn một phần da thị máu xương mình đang mang, khóc bên hũ tro tàn, khóc bên  bàn thờ hương khói và khóc trong sự mất mát, hụt hẩng không thể nào tìm lại được. Ai rồi cũng thế, ai rồi cũng qua. Cái thân tứ đại trong cõi luân hồi này sao mà nặng phần vay trả khôn nguôi, để đến nỗi xưa kia, Tôn giả Mục Kiền Liên dù đã đứng bên bến bờ giải thoát cũng không sao ngăn buông chút giọt lệ tràn ái lụy để nhớ thương về người mẹ của mình. Phải chăng vì thế nhạc sĩ Trần Tiến cũng phải thốt lên liên hồi bằng chùm âm bậc hoài vọng xót xa ở phần cuối bài hát:

"Trèo lên dãy núi Thiên Thai ối a

Mẹ tôi trông áng mây vàng

Mẹ ơi hãy dắt con theo Ối a

Để con mãi mãi bên mẹ...

Cứ thế, người nhạc sĩ nhiều cá tính này lại muốn người nghe cùng mình trèo lên Dãy núi Thiên Thai mà cũng có lẽ muốn nhắc đến một thế giới an lành, cao đẹp nào đó mà mẹ mình xứng đáng được về nơi đó. Thí dụ  cõi Niết Bàn chẵng hạn, dù rằng trong Phật học Niết Bàn không phải là một cảnh giới mà là trạng thái nhận thức trong bao la. Nhạc sĩ Trần Tiến càng thôi thúc người nghe dồn dập, tìm mẹ dù rằng chẵng biết mẹ đang ở đâu, sự mong tìm này mới xót dạ người con hiếu thảo làm sao:

"Trèo lên dãy núi Thiên Thai ối a

Mẹ tôi về đâu ?

Ngàn năm mây trắng bay theo ối a

Mẹ tôi, mẹ tôi về đâu ?./.

Không phải là "nhạc sĩ Phật giáo" nhưng các nhạc sĩ khi nói về một cảnh giới - cho dù đó là một nhận thức sai lầm trong Phật học thì người nghe vẫn hiểu và thông cảm, chấp nhận được vì thay vào đó trình độ chuyên môn và trình độ học thuật cao, họ đã cống hiến cho xã hội những sáng tác về mẹ rất hay, rất đẹp và rất giàu ngôn ngữ văn học.

Tác phẩm âm nhạc Mẹ Tôi của nhạc sĩ Trần Tiến xứng đáng được liệt kê vào những bài hát đáng nghe nhất nhân mùa Vu Lan Báo Hiếu hằng năm khi văn nghệ Phật giáo chưa thể có một tác phẩm nào hay, có ý nghĩa và đẹp về ca từ khi nói về Mẹ.

Vu Lan Báo Hiếu 2561 - 2017

Ca khúc Mẹ Tôi do ca sĩ Tùng Dương thể hiện.