>Kỳ 1: Xuất xứ “thần dược” và những lời đồn thổi
Cứ như vậy, những câu chuyện tưởng chừng như không thể xảy ra lại vẫn trở thành hiện thực qua những lời kể của nhiều người…
Những chuyện khó tin
Biết thông tin tôi được cơ quan cử đi công tác tại 3 tỉnh miền Trung, anh bạn thân nhất của tôi ngay lập tức đã gọi điện nhắn nhủ: "Về Miền Trung, nhớ ghé qua Thanh Hóa mua giùm mấy cây lược vàng về làm thuốc nhé, công hiệu lắm đấy ông à…". Thấy tôi lúng túng vì chưa bao giờ nghe nhắc đến loại cây này, anh bạn liền giải thích ngay qua điện thoại: "Thần dược dân gian đấy! Chữa bách bệnh, từ cảm mạo thương hàn đến mỏi gối, đau răng. Nghe đồn còn chữa cả… ung thư nữa cơ(?!)". Vốn "tậm tịt" về kiến thức đông y, nên tôi cũng chẳng dám đặt niềm tin vào lời đồn thổi lạ tai ấy. Nhưng một phần vì nể bạn, một phần cũng bởi cái trí tò mò nên tôi vẫn ghé về xứ Thanh một chuyến. Đúng như lời người bạn tôi nói, chỉ cần có mặt tại thành phố Thanh Hóa, hỏi qua vài người dân là ai cũng biết thông tin về tác dụng chữa bệnh của "thần dược" cây lược vàng. Nổi tiếng nhất là Câu lạc bộ (CLB) Hàm Rồng, nơi những vườn cây lược vàng mới được ươm trồng xen lẫn các loại cây thuốc nam đang lên xanh tốt. Ông Nguyễn Văn T. thành viên CLB Hàm Rồng vui mừng cho biết căn bệnh gút hành hạ ông suốt 6 năm qua đã khỏi hẳn chỉ sau đúng 5 tháng chữa trị bằng cây lược vàng. Từ năm 2004, cơn đau khớp âm ỉ từ căn bệnh gút đã làm ông T. mất ăn mất ngủ mỗi khi trở trời. Tháng 8-2008, nhờ người quen mách bảo về công dụng chữa bệnh của cây lược vàng, ông xin về trồng. Dùng thân ngâm rượu bóp và lấy lá ăn sống hàng ngày. Sau 6 tháng, cơn đau biến mất, bắt đầu tăng cân; qua kiểm tra xét nghiệm máu, nồng độ a-xít uric đã giảm một cách rõ rệt.
Không chỉ riêng ông T., nhiều người quanh khu phố như bà Q. bị bệnh tiểu đường, ông Phan N. bị tá tràng, ông Đỗ V. bị viêm lợi, lung lay răng, sau một thời gian sử dụng cây lược vàng đều đã thuyên giảm hoặc khỏi bệnh. Ông Đỗ Quang T., 65 tuổi bị vôi hóa đĩa cột sống, u xơ tuyến tiền liệt cách đây 5 năm, sau gần 1 năm dùng rượu lược vàng đã hết đau lưng và xẹp khối u xơ. Từ những tác dụng chữa bệnh hiệu quả trên, hầu hết các gia đình thành viên CLB Hàm Rồng đều tự trồng lược vàng trong vườn làm thuốc. Có những gia đình như ông Trịnh Mạnh H., Lê Đức T., Lê Văn Q. trồng tới hàng trăm cây, vừa dùng chữa bệnh vừa làm quà tặng cho những thành viên khác. Nhiều người dân từ các tỉnh Nam Định, Thái Bình, Hải Phòng, Hà Nội đã về tận Thanh Hóa "lùng" mua giống cây lược vàng vì nghe đồn về tác dụng chữa bệnh của loại "thần dược" này. Có thời điểm, cây giống lược vàng bán rất chạy với giá lên tới hàng trăm nghìn đồng/cây.
Có lẽ ở CLB Hàm Rồng, không ai không biết ông Lê Ngọc Xướng, ở Đông Hương, thành phố Thanh Hóa. Bởi chính ông Xướng là người đầu tiên mang loại cây này về trồng trong nước. Ông Xướng có người con trai cả tên là Lê Ngọc Huy, sống ở Đức. Trước đây, ông bệnh tật quanh năm, chữa nhiều loại thuốc nhưng vẫn không khỏi. Năm 2004, anh Huy gửi về cho ông một cây thuốc cùng với một bản dịch về cách dùng, công dụng của nó từ một tờ báo của nước Nga. Lúc đầu, ông Xướng còn hoài nghi về những công dụng của loại cây này, nhưng sau một thời gian gây giống và làm theo hướng dẫn, điều kỳ lạ đã xảy ra, các bệnh của ông đều thuyên giảm trông thấy. Tất cả các chứng bệnh mà ông mắc phải như: đau dạ dày, viêm họng, viêm lợi, đau nhức xương, rỉ hậu môn... đều dần biến mất.
Quý hơn… vàng
Những năm trước vào thời điểm khi cây lược vàng đang trong thời kì "đồn thổi", nhiều gia đình còn bị mất trộm. Cây lược vàng được bày bán ở ngoài đường quốc lộ đắt như tôm tươi, có gốc còn bán được gần 200.000 đồng. Sáng tạo hơn, một số người trồng sẵn vào bình, in thêm công dụng của cây bán kèm, nên đã giàu lên nhanh chóng. Nhưng bây giờ, với người dân địa phương, người ta không bán cho nhau được nữa vì cả thành phố… đều có. Ông Chính, một người dân sống ở thành phố Thanh Hóa cho biết: "Giống lược vàng dễ trồng và mọc nhanh như khoai lang. Cắt bất kỳ nhánh nào cắm xuống đất cũng sống. Có nhà còn phải nhổ bớt đi, vì nó mọc nhiều quá! Lược vàng mọc nhanh, nhiều, nên cũng vì thế mà ít… "quý" đi". Có những thời điểm ở Thanh Hóa cây lược vàng "linh nghiệm" trong chữa bệnh tới mức, một đại diện của Cty Cổ phần Dược - Vật tư y tế Thanh Hóa đã phải thừa nhận rằng: "Mặc dù chưa có công trình khoa học nào chính thức khẳng định về công dụng chữa bệnh của cây lược vàng, nhưng kết quả khảo sát do CLB Hàm Rồng tổ chức thì đã có hàng trăm bệnh nhân sử dụng cây lược vàng, cho thấy những hiệu quả vô cùng bất ngờ. Có người thì bị đau xương khớp, người thì viêm họng, viêm phế quản, người thì đau dạ dày, tá tràng, bướu cổ, thậm chí có cả người đã mắc ung thư di căn… bệnh tình đều có dấu hiệu thuyên giảm". Trường hợp bệnh nhân ung thu Trịnh Thị V. (TP Thanh Hóa) từng bị trả về từ bệnh viện K do u nang buồng trứng di căn. Bà V. về nhà trong tình trạng rất yếu, mạng sống chỉ tính bằng ngày. Tuy nhiên chỉ sau vài tuần dùng rượu chế từ cây lược vàng, bà V. tăng cân trở lại, sau đó 4 tháng từ ngày trở về, sức khỏe của bà hồi phục như chưa từng có bệnh...
Một năm rưỡi trước đây, qua người bạn chị Phượng (Tuyên Quang) đã quyết định tìm bằng được cây lược vàng để biếu bố mẹ chồng đang mắc bệnh về xương khớp. Trong cuốn tài liệu mà người bạn đưa cho chị Phượng hướng dẫn cách sử dụng cây lược vàng thì nếu để trị bệnh nhanh thì phải nhai lá lược vàng sống, còn nếu như ngâm rượu rồi thì dược tính sẽ giảm đi một nửa. Vì vậy, để tận dụng bằng hết công dụng của cây thuốc quý chị Phượng đã khuyên bố mẹ chồng nhai sống lá lược vàng, quả nhiên chỉ sau 2 tuần điều trị "tích cực", căn bệnh xương khớp vốn hành hạ bố mẹ chồng chị Phượng bao năm qua bỗng nhiên biến mất. Từ đó người nhà chị Phượng đã tới nhà chị xin cây con về trồng rồi nhân rộng ra khắp nơi, mọi người vẫn gọi loại cây này với cái tên hết sức đơn giản là cây "Sâm nhà". Trường hợp của bố mẹ chị Phượng chỉ là một trong số hàng chục người khác tại Tuyên Quang đã khỏi bệnh nhờ có cây lược vàng. Đối với những người mắc phải bệnh hiểm nghèo thì lược vàng đúng là thần dược quý. Mất không biết bao công sức chạy thầy, chạy thuốc anh Minh (thành phố Tuyên Quang) cũng đành phải chấp nhận một thực tế rằng căn bệnh ung thư tuyến tiền liệt đang dần "cướp" đi sức khỏe của anh, trong hoàn cảnh đó được nhiều người mách thử dùng cây lược vàng để chữa ung thư, anh Minh liền nhờ người quen xuống Hà Nội mua cây lược vàng mang về nhà để "điều trị" thử. Mỗi ngày vào buổi sáng anh Minh đều nhai 2 lá lược vàng, chỉ sau tuần đầu tiên anh Minh đã cảm thấy sức khỏe của mình có sự tiến triển rõ rệt, sau 2 tuần thì anh có cảm giác mình đã trở lại cuộc sống bình thường trước đây, không còn đau đớn, mệt mỏi. Duy trì sử dụng cây lược vàng, đến nay sau 3 năm kiên trì "nhai" lá lược vàng anh Minh đã hoàn toàn khỏe mạnh và dường như căn bệnh ung thư quái ác đã không còn làm phiền anh như trước nữa…
Như để minh chứng cho "chất lượng" dược tính của cây lược vàng nhiều người vẫn truyền nhau một cuốn tài liệu được cho là dịch từ nước ngoài nói về công dụng của cây lược vàng. Và theo cuốn tài liệu này, thì cây lược vàng có tính mát, hạ huyết áp, không độc. Khi sử dụng có thể dùng lá ăn sống, toàn bộ thân rễ thì ngâm rượu uống, làm thuốc bóp. Theo kết quả kiểm chứng từ những bệnh nhân đã sử dụng, dược phẩm chế từ cây lược vàng có thể chữa trị rất nhiều chứng bệnh như viêm họng, dạ dày, tá tràng, đau lưng, khớp, bướu cổ di chứng não, tim mạch, huyết áp và xơ vữa động mạch, u nang buồng trứng. Cuốn tài liệu này đã dần trở thành "cuốn sách gối đầu giường" của không ít người bệnh. Mặc dù không được phép lưu hành, xuất bản do không có một cơ quan y tế nào xác minh tính xác thực về nội dung của cuốn sách trên, nhưng rõ ràng nhiều người vẫn tin vào những gì cuốn sách đã viết. Hiện các chuyên gia cũng không đưa ra bất kỳ một nguồn thông tin cụ thể nào liên quan đến việc cây lược vàng có thể trị bách bệnh. Nhưng đối với những người dân nghèo trót mắc phải bệnh nan y thì điều đó không quan trọng, bởi họ không thể ngồi đợi kết quả xác minh trong khi bệnh tật đang ngày càng hủy hoại cuộc sống của họ, vậy là cây lược vàng vẫn tiếp tục được sử dụng và mang theo đó là một niềm hy vọng lớn lao về khả năng chữa khỏi mọi loại bệnh của loại dược liệu quý này...
Thời gian qua, nhiều người truyền tai nhau hoặc photo những tài liệu không chính thống cho rằng loại thảo dược có tên cây lược vàng là "thần dược" chữa được bách bệnh. Nhưng sự thật, loại cây "cảnh" này có linh nghiệm như những lời đồn thổi?
Cần phải kiểm định
Theo tìm hiểu, hiện chưa có công trình khoa học nào chính thức công bố về cây thuốc này. Mặc dù vậy, trong dư luận vẫn xôn xao chuyện cây lược vàng; những tài liệu về công dụng, cách sử dụng vẫn được photo và truyền tay từ người này sang người khác. Thậm chí, trên mạng internet thỉnh thoảng bắt gặp một số trang web quảng cáo cần hợp tác mua bán cây lược vàng dùng làm thuốc và liệt kê tới hơn 90 bệnh mà cây này có thể chữa khỏi. Nhìn qua một số tài liệu photo cho thấy chủ yếu là từ các bài báo, đôi khi có những tài liệu viết mà không có tên tác giả, tên cơ quan y học và dẫn chứng thì lại hết sức vu vơ, huyền bí. Theo một vài bài báo thì cây lược vàng có nguồn gốc ở Mexico, được di thực sang nước Nga, rồi đến Việt Nam (đầu tiên là tỉnh Thanh Hóa). Nay đã phát triển ra nhiều tỉnh khác, đặc biệt là Hà Nội. Thoạt đầu, cây lược vàng được coi là một loại cây cảnh như cây thiết mộc lan, vạn niên thanh. Về công dụng, cách dùng và liều lượng của cây được coi là "thần dược" chỉ để tham khảo, cần được các nhà khoa học nghiên cứu, chứng minh cụ thể.
Nhiều gia đình đã tự chế biến để sử dụng dạng tươi và khô nấu nước để uống hàng ngày... nhưng khi chúng tôi hỏi về bệnh tình có thuyên giảm hay không thì nhiều người không dám chắc chắn. Hãy cẩn trọng về tác dụng của cây lược vàng khi làm thuốc, theo các bác sĩ chuyên môn, cây có thể chữa được một số bệnh, công hiệu của nó là có thật, nhưng vẫn cần được nghiên cứu và hướng dẫn sử dụng rộng rãi.
Bác sĩ chuyên khoa I, Chủ tịch Hội Đông y Bình Dương, Lương Tấn Thông chia sẻ: Mọi người hãy nên thận trọng khi dùng cây lược vàng. Từ nhiều năm nay, cây lược vàng bắt đầu được người dân phía Nam sử dụng, theo người dân cho biết thì thảo dược này chữa được nhiều bệnh dùng dưới dạng lá tươi hoặc ngâm rượu để chữa các chứng cảm mạo, mỏi gối, đau răng, đau khớp, viêm phế quản, viêm họng, tiểu đường, ưng thư... Thậm chí tại Hội nghị cây thuốc hay bài thuốc quý của Hội Đông y huyện Phú Giáo, tỉnh Bình Dương có người đã đứng lên thử nghiệm về tính độc hại của cây lược vàng, họ dùng 1-2 lá tươi nhai nuốt nhưng không có cảm giác gì lạ, không đắng, không chua, không ngọt, không mặn dùng để trị chứng viêm họng, có người còn dùng cây lược vàng từ 7-9 vòi của cây ngâm 2 lít rượu trong 30 ngày thì dùng có cảm giác đỡ mệt mỏi, chữa đau lưng, đau khớp. Theo nhiều chuyên gia, hiện nay tại Bình Dương chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu và đưa ra khẳng định chắc chắn về vấn đề: thảo dược lược vàng chữa bách bệnh. Nhưng theo kinh nghiệm của nhiều người đã sử dụng thành công, thì cây lược vàng có tác dụng phục hồi sức khỏe sau khi bị suy sụp. Những thông tin về cây lược vàng chữa bệnh ưng thư, dạ dày, ung bướu, đại tràng, sỏi thận… cần có sự nghiên cứu của các hội đồng chuyên ngành mới khẳng định một cách chắc chắn, và "chúng ta" không nên lạm dụng dùng thảo dược lược vàng để chữa bệnh.
Dùng không đúng cách dễ rước họa vào thân
Theo TS Nguyễn Minh Khởi, Viện trưởng Viện Dược liệu cho biết, một nhóm các nhà khoa học của Viện đã tiến hành nghiên cứu về cây lược vàng. Kết quả cho thấy: cây này không có tác dụng chống viêm cấp trên mô hình gây viêm cấp thực nghiệm bằng caragenin, mà còn gây chết súc vật thí nghiệm ở liều uống cao. Theo nhóm nghiên cứu, trên thế giới có rất ít các công bố khoa học về thành phần hóa học và tác dụng sinh học của cây lược vàng. Tại Việt Nam, cây lược vàng chưa được người dân sử dụng lá và thân cây để chữa viêm đường hô hấp, viêm đường tiêu hóa, viêm tiết niệu, viêm khớp, đến các bệnh tim mạch, huyết áp, ung bướu. Tuy nhiên, các kết quả thử tác dụng chống viêm cấp trên thực nghiệm của nhóm nghiên cứu với liều dùng tương đương với 50g dược liệu tươi/kg thể trọng cho thấy cây lược vàng không có tác dụng chống viêm, thậm chí cao chiết cồn 50% từ thân cây lược vàng còn tăng phản ứng viêm. Về khả năng kháng khuẩn, trong 3 chủng vi khuẩn thường gặp, cao chiết của lá và thân lược vàng có tác dụng kháng khuẩn đối với Staphylococus aureus, nhưng phải ở nồng độ rất cao so với kháng sinh tham chiếu là azithromycin. Ngoài ra, kết quả đánh giá độc tính cấp (liều gây chết ngay) cho thấy lược vàng có thể gây chết súc vật thí nghiệm ở liều uống cao.
TS Nguyễn Duy Thuần, Phó Viện trưởng Viện Dược liệu, Bộ Y tế cho biết, không thể có một loại thuốc nào có thể chữa bách bệnh. Trong Đông y, cách sử dụng thuốc cũng không bao giờ giống nhau, việc gia giảm là khác nhau đối với từng thể trạng. Vì vậy, sẽ rất nguy hại nếu người dân chữa bệnh theo lời đồn. Hiện nhóm nghiên cứu chưa thể khẳng định với cách sử dụng như người dân vẫn thường "mách nhau" là 5 - 6 lá/ngày có bị ảnh hưởng đến sức khỏe hay không. Các kết quả nghiên cứu dược lý ban đầu chưa làm sáng tỏ tác dụng chữa bệnh của cây lược vàng nhưng cũng đã cho thấy, cây lược vàng phải chứa các thành phần có hoạt tính sinh học mạnh thì mới có ảnh hưởng rõ rệt đến chuột thực nghiệm. Được biết, nhóm nghiên cứu sẽ tiếp tục thực nghiệm về kháng khuẩn, chống viêm trên mô hình khác (gây viêm bằng các tác nhân mới), thử tác dụng hạ đường huyết và tăng khả năng trên hệ miễn dịch xem có dấu hiệu kích thích hệ miễn dịch hay không. Đặc biệt, sẽ tiến hành thử nghiệm trên động vật trong thời gian dài. Sau đó làm xét nghiệm sinh hóa kiểm tra trên tế bào gan, thận, xem có ảnh hưởng đến chức năng sinh lý của cơ thể không.
Đồng quan điểm với TS Thuần, PGS.TS Trần Công Khánh, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu cây thuốc Việt Nam cho biết, trong các sách về hệ thực vật cũng như sách về cây thuốc Việt Nam không tìm thấy tên cây lược vàng. Trước những thông tin về cây lược vàng chữa được bách bệnh, Viện Dược liệu (Bộ Y tế) đã đưa ra cảnh báo: Tác dụng chữa bệnh của cây lược vàng chưa được chứng minh và có thể gây độc cho cơ thể nếu sử dụng không đúng cách. Việc người dân, đặc biệt là những bệnh nhân nghèo có niềm tin mù quáng vào khả năng trị được bách bệnh của cây lược vàng cần được tuyên truyền giải thích một cách thấu đáo và cụ thể. Bởi cây lược vàng có thể trị được vài bệnh cảm mạo thông thường, nhưng không có nghĩa là sẽ trị được bệnh nan y. Trong suy nghĩ của một bộ phận không nhỏ người dân thì cây lược vàng được ví như nhân sâm. Song việc điều trị nếu không sử dụng đúng cách đôi khi nhân sâm cũng trở thành độc dược chứ đừng nói là cây lược vàng. Vì thế, trong khi chờ đợi lời giải thích khoa học từ những chuyên gia đầu ngành, những cơ quan có trách nhiệm thì người dân không nên tự mang mình thành "vật thí nghiệm" đối với cây lược vàng.
Tại Bắc Giang từng xảy ra trường hợp quá tin vào khả năng trị bệnh của cây lược vàng nên nằng nặc đòi ra viện để về nhà tự điều trị. Nhưng chỉ một thời gian sau khi điều trị tại gia thì gia đình đã phải đưa bệnh nhân trở lại viện cấp cứu vì bệnh tình trở nên trầm trọng. Do được sơ cứu kịp thời và nhanh chóng chuyển lên tuyến trên để điều trị tích cực bệnh nhân này mới "giữ" được tính mạng. Khi được hỏi về cách "tự" điều trị của mình, bệnh nhân đã thành thật trả lời vì trót nghe theo lời người quen nói về tính năng cũng như công hiệu của cây lược vàng nên anh đã thử dùng, không ngờ lợi bất cập hại. "Không hiểu loại cây đó có lợi đến đâu và có lợi với ai, nhưng tôi chỉ dùng có 3 lần mà cảm thấy không thể chịu nổi, may mà được cấp cứu kịp thời, nếu không thì tôi đã không còn được nhìn mặt vợ, con nữa…", bệnh nhân may mắn thoát chết sau khi sử dụng cây lược vàng hồi tưởng lại. Có thể khẳng định là công dụng của cây lược vàng cần có sự kiểm định, xác minh lại, nếu như đây thực sự là một loại thảo dược quý thì cần có biện pháp nhân giống, chế thành thuốc để chữa bệnh. Còn nếu những tính năng của loại cây này chưa đến mức như những lời đồn thổi thì cũng cần có biện pháp tuyên truyền tới người dân, tránh những sự việc đáng tiếc xảy ra chỉ vì thiếu kiến thức…
Hà Phú - Theo PLXH
_240.jpg)
