Cư sĩ Tâm Tuệ và nhà báo Minh Mẫn tặng hoa chúc mừng nhạc sĩ lão thành Hằng Vang.
Nhạc sĩ Hằng Vang tên thật là Nguyễn Đình Vang, sinh năm 1933 tại Huế. Trong hơn 60 năm sáng tác, ông có hàng trăm ca khúc về đề tài này, nổi bật nhất là ca khúc Ánh Đạo Vàng (1958) đã thấm sâu vào lòng Phật tử suốt thời gian dài từ khi ra đời.
Tháng 2-1965, với ca khúc Lời Sám Nguyện, ông được trao giải nhất cuộc thi sáng tác ca khúc Phật giáo lần đầu tiên được GHPGVNTN tổ chức tại nhà hát lớn Sài Gòn. Ban giám khảo gồm những nhạc sĩ uy tín lúc bấy giờ như: Nhạc sĩ Nguyễn Hữu Ba, Thẩm Oánh, Nghiêm Phú Phi...
Nhân sự kiện này xin giới thiệu bài viết của nhà thơ Hạnh Phương về nhạc sĩ Hằng Vang để chúng ta hiểu thêm về cống hiến của ông đối với âm nhạc Phật giáo nói riêng và văn hoá Phật giáo nói chung:
NHẠC SĨ HẰNG VANG
Đã có nhiều người nói và viết về nhạc sĩ Hằng Vang. Phần nhiều là những bài viết trong sáng, chân thực về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của anh. Thiết tưởng không cần bàn cãi bổ khuyết gì thêm.
Viết về anh, nhạc sĩ Hằng Vang, tôi chỉ muốn phác một tiền đề tổng hợp cốt tủy tinh hoa tư tưởng, sự nghiệp sáng tác của anh ; rằng: Anh là một nhạc sĩ viết rất nhiều ca khúc cho nền âm nhạc Phật giáo Việt Nam, anh là một thành phần chủ đạo trong dòng chảy âm nhạc này ngay từ khi khởi nghiệp sáng tác từ phong trào chấn hưng Phật giáo, xuyên suốt qua nhiều biến động lịch sử trọng đại của PGVN và đến tận bây giờ, anh vẫn miệt mài, bền bĩ cảm xúc và sáng tạo trong dòng chảy suối nguồn từ bi trí tuệ của đạo Phật.
Ngay từ khởi nguyên Phong trào Chấn hưng PGVN, từ thế kỷ trước đến hiện đại các sử gia viết lịch sử âm nhạc PGVN, đã ghi tên Bửu Bác với nhạc lễ Trầm Hương Đốt, Lê Cao Phan với hành khúc Phật Giáo Việt Nam, thì không thể không ghi tên Hằng Vang với ca khúc Ánh Đạo Vàng (AĐV).
Từ thập niên 50, 60 thế kỷ trước, tổ chức Gia Đình Phật Tử VN, mỗi mỗi buổi đến chùa sinh hoạt, đã trở thành tập quán, khóa lễ tụng cho toàn đoàn bên trong chánh điện, vị huynh trưởng chủ lễ niêm hương bạch Phật xong là cử hát Trầm Hương Đốt đồng ca cho tất cả đoàn sinh như là đồng tâm chí thành dâng nén tâm hương cúng dường chư Phật…
Khi ra sân toàn thể đoàn sinh lại hàng ngũ chỉnh tề, bàn tay mặt đưa lên ngang vai, kiết ấn cát tường đồng ca bài ca Sen Trắng, là bài đoàn ca chinh thức của GĐPTVN. Sau đó mới phân ra từng đoàn sinh hoạt học tập giáo lý...
Riêng ca khúc Ánh Đạo Vàng của nhạc sĩ Hằng Vang thì thường được hát lên theo từng bối cảnh sinh hoạt riêng...
Ngay từ tuổi Oanh vũ đồng ấu, các em đã thường được nghe các anh chị hát cho nghe, tập cho hát ca khúc Ánh Đạo Vàng . AĐV được hát đơn ca, hoặc song ca trong giờ sinh hoạt văn nghệ của đoàn và nhất là thường được hát lên trong những đêm văn nghệ sân khấu…
Chính vì thế mà những âm giai cung bậc ca từ của ca khúc AĐV len lõi, âm thầm dạt dào sống mãi trong tâm thức người Phật tử Việt Nam.
Hát Ánh Đạo Vàng là biết Hằng Vang, hát Ánh Đạo Vàng là khái quát biết lịch sử Đức Phật. Lời ca tiếng hát của Ánh Đạo Vàng giản dị đến mức không thể giản dị hơn, cô đúc không thể cô đúc hơn.
Hát Ánh Đạo Vàng là tuổi thơ tôi, và có lẽ của tất cả các đoàn sinh oanh vũ có ngay một khái niệm tổng quát lịch sử đức Phật Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni. Và tổng thể khái niệm ấy như một định hình chân lý về cuộc đời đức Phật, về tam thân, báo, ứng và hóa thân Phật, từng ca từ cùa Ánh Đạo Vàng khi đã được nghe, khi đã cất lên tiêng hát sẽ lắng sâu vào tiềm thức,lắng đọng mãi thành hạt giông trong tàng thức, để rồi mỗi khi ta cất tiếng hát lên, lập tức ta thấy Phật, thấy đầy đủ tam thân của Ngài.
DUYÊN LÀNH TAO NGỘ
Trên dòng chảy thời gian vô tận, không gian vô biên, thân người thì điện ảnh, như tia chớp… tôi quả thực đã rất bất ngờ khi có duyên lành được hạnh ngộ nhạc sĩ Hằng Vang, bất ngờ và bâng khuâng xúc cảm khi mà từ tuổi oanh vũ, mười…mười lăm tuổi mình đã hát thuộc bài hát của anh, nay đã sáu mươi ngoài mình lại có cơ duyên hạnh ngộ anh.
Hôm ấy, anh về thăm gia đình nhà thơ Thanh Trúc tại ấp Thọ Bình, xã Xuân Thọ, huyện Xuân Lộc, Đông Nai. Anh đã từng biết đến thơ tôi trên các trang báo, tạp chí Phật giáo qua thầy Thanh Trúc anh biết nơi tôi ở “quanh quất đâu đây” vì thế anh điên thoại báo tin và nhờ thầy Thanh Trúc hướng đạo tìm tới tận nhà tôi.
Tác giả - nhà thơ Hạnh Phương bên nhạc sĩ Hằng Vang.
Đã từng biết nhau qua chữ nghĩa, qua lý tưởng tôn thờ, phụng sự chúng tôi không rôm rã xôm tụ chuyện trò cứ chậm rãi từ tốn tâm tình đôi điều gì đó về việc nhà, việc Phật. Nhưng qua buổi sơ ngộ nầy tôi đã thấy được phần nào bản thân người nhạc sĩ từ hòa nầy, tôi xác quyết: Anh Hằng Vang đúng là một người Phật tử chân chính.Và nhất là cả cuộc đời anh tận hiến cho nền âm nhạc Phật giáo Việt Nam, lấy âm nhạc làm phương tiện hàm dưỡng khát vọng hướng tới phương trời cứu cánh giác ngộ, giải thoát khổ đau sanh tử cho mình, cho người.
Xuyên suốt từ thời kỳ chấn hưng Phật giáo đến tận bây giờ, người nhạc sĩ Phật tử chân chính ấy vẫn nhất mực trung trinh với lý tưởng và sự nghiệp ấy.
Nói như thế để nói thêm về anh nhiều hơn, chứ không thể duy nhất chỉ nói đến Ánh Đạo Vàng.
Thượng toạ, viện chủ Thiền viện Phước Hoa cùng phái đoàn Văn nghệ sĩ Phật giáo trong chuyến đi Buôn Mê Thuột.
CHỦ ĐỀ CHỦ ĐẠO
Là nhà thơ, nhà văn, nhạc sĩ… không nhiều thì ít không ai không chạm vào mảng chủ đề tình yêu. Nhạc sĩ Hằng Vang không thể ngoại lệ, anh cũng viết về tình yêu đấy chứ…Nhưng xuyên suốt cuộc đời sáng tác, sáng tạo của anh phần lớn vẫn cứ là lý tưởng từ bi, trí tuệ, dõng mãnh của Đạo Phật làm nền tảng căn bản cho sự nghiệp của mình.
Chúng ta thử thống kê sơ lược nhan đề những nhạc phẩm cùa anh :
1.Chủ đề Phật: Ánh đạo vàng, Ca mừng Phật Đản, Cảm niệm Ca tỳ la thành, Ca mừng Thành đạo, Kính mừng Phật Đản (1957),Ngày đẹp trần gian, Trang Phật sử...
Mảng chủ đề này cho thấy, nhạc sĩ am tường lịch sử Đức Phật, thấm nhuần tư tưởng đạo lý từ bi và tuệ giác Phật hiện thân vào đời cứu khổ độ sanh, chỉ riêng ca khúc Ánh Đạo Vàng thôi đủ cho chúng ta thấy rõ điều đó:
Từ ngàn xưa Vương thành Ca tỳ la vệ,
Tất đạt đa thái tử con vua Tịnh Phạn.
Thời niên thiếu, sông trong nhung lụa êm ấm.
Thương chúng sanh lạc loài trong kiếp luân hồi…
Rồi một hôm bên thành Ca tỳ la vệ,
Tất đạt đa quyết chí xuất gia tầm đạo.
…………………………………..
Ngài là đấng Cha Lành cứu độ muôn loài
Đức từ bi Ngài gieo ÁNH SÁNG ĐẠO VÀNG.
(ÁNH ĐẠO VÀNG)
Chỉ riêng nhan đề Ánh Đạo Vàng khiến chúng tôi bâng khuâng nghĩ tưởng, phải chăng bài hát nầy liên hệ đồng thời với tác phẩm Ánh Đạo Vàng của Võ Đình Cường người anh cả tổ chức GĐPT VN chăng ? Và đặc biệt khiến chúng tôi liên tưởng tới kim ngữ, kim tự của Phật học gia Tâm Minh Lê Đình Thám khi giới thiệu tác phâm của Võ Đình Cường :
“Trí Phật là trí kim cương, thân Phật là thân Kim sắc, cõi Phật là cõi hoàng kim, thì Đạo Phật tất nhiên là Đạo Vàng. Ánh Đạo Vàng là kim quang cuả đức Từ Bi rộng lớn, phá màn vô minh, chỉ rõ đường chính.”
Tâm Minh LÊ ĐÌNH THÁM.
Và xuyên suốt tác phẩm mảng chủ đề nây Nhạc sĩ Hằng Vang với tất cả tài hoa bình dị của mình, với bao âm giai cung bậc ngọt ngào chuyển tải tư tưởng tình cảm ấy đến đại đa số quần chúng Phật tử Việt Nam.
2.Chủ đề Vu Lan, Bồ tát Quán thế âm, và Hiếu Đạo : Mẹ linh cảm tầm thanh, Mẹ hiền Quán thế âm,Mẹ ơi, Mẹ là suối ngọt từ bi, Mẹ quê hương, Mẹ và hơi thu, Trăng quê tình mẹ, Gia tài của Ba...
Hầu hết các văn nghệ sĩ Phật giáo đều có tác phẩm liên hệ chủ đề Vu lan, hiếu đạo, và tín ngưỡng Bồ tát Quán thế âm.
Ngôn ngữ chủ đề Vu lan trong âm nhạc anh luôn trong sáng, không bi lụy thở than bi đát..anh nhắc nhở người con Phật hướng tâm về báo ân, báo hiếu cha mẹ :
Ngày rằm tháng bảy về đây
Mùa thu nắng ấm, chuông chùa dịu êm,
Thu sang, Vu lan tròn gương hiếu hạnh,
Niệm lành xá tội vong nhân.
Lòng thành tri ân cha mẹ.
Đời đời sử sách còn ghi :
Mục kiền liên đại hiếu tâm giàu…
GƯƠNG HIẾU HẠNH
Cao quý thay tình nghĩa vuông tròn
Công ơn cha mẹ cho con hình hài
Mẹ chăm lo nuôi con khôn lớn
Cha dẫn đắt con vững bước vào đời. …
………………………………………..
ÂN ĐỨC SINH THÀNH
Vậy đó, anh không cần hoa ngôn mỹ ngữ, với một ngôn ngữ trong sáng , bình dị, anh trao truyền thông điệp Hiếu hạnh, Vu lan đến với đại đa số người con Phật. Ngay trong bản thân gia đình anh, thiết tưởng chỉ riêng bài hát Gia tài của Ba, anh cũng đã trao truyền được thông điệp nầy cho con cái của anh.
Ba vốn có niềm tin chánh pháp
Cho các con biết sống với đời
Ba vốn có quả tim khối óc
Dạy các con đức hạnh đại thừa…
GIA TÀI CỦA BA.
Có lẽ cảm thụ được tinh thân thông điệp hiếu đạo anh trao truyên cho các con cháu anh, các cháu đã lấy nền tảng tư tưởng hiếu đạo vào đời, và đã tựu thành những hoa thơm quả ngọt dâng lên cha mẹ.
Ở đây tôi muốn gợi nhắc đến một tác phâm lớn của nhạc sĩ Hằng Vang,tác phẩm GIA TÀI CỦA BA, do nhà xuất bản Thuận Hóa ấn hành 18/01/2012,một tác phẩm gồm 108 ca khúc do chính cô con gái đầu lòng của anh biên tập và lo lắng, quán xuyến việc xuất bản cho anh, thể hiện tròn đầy hằng tâm hiếu thuận của mình như chính cháu đã viết trong lời giới thiệu đầu sách:
“Thưa ba! Tập nhạc nầy con chọn 63 ca khúc sáng tác nhạc và lời với 45 ca khúc phổ thơ.Đây là món quà con kình yêu quý tặng Ba Má. Cầu mong cho Ba Má luôn mạnh khỏe và sống lâu thật lâu với chị em chúng con.
QUY nhơn, ngày Rằm Trung thu Tân Mão – 2011.
THU HẰNG pháp danh NGUYÊN HÀ.
3.Chủ đề Đoàn ca (ca nhạc cho các em Phật tử sinh hoạt): Em mong mùa sen nở(1957) Kết niềm tin, Oanh vũ ngoan, Phát nguyện hoằng dương, Tình đạo, Vui sông lục hòa…
Mảng chủ đề nầy anh đã hiến tặng cho tuổi trẻ gia đình Phật tử Việt Nam một lượng ca khúc đầy đặn trữ lượng Phật chất, hoàn thiện nhân cách người Phật tử cho con cháu chúng ta, trong mọi tình huống sinh hoạt đời thường , lupo6n trung trinh lý tưởng đem đạo vào đời, phật hóa phổ gia đình thế tục thành gia đình Phật giáo:
Em yêu yêu màu áo Lam là màu tươi sáng là màu Từ Bi.
Em mong mong mùa sen nở, hương nồng thơm ngát sắc trinh đẹp xinh.
Em đem dâng cúng Phật đài lòng em tỏ bày câu xin Phật chứng…
EM MONG MÙA SEN NỞ
Vì niềm tin chúng ta về đây.
Họp đoàn vui sống trong lục hòa
Nguyện nêu gương từ bi vị tha
Cùng chung sức đắp xây thái hòa.
VUI SỐNG LỤC HÒA
4.Chủ đề lịch sử PGVN: Việt Thiền Sơ tổ, Lửa Từ bi, Lửa sáng niềm tin, ánh lửa Nhất Chi Mai...
Mảng chủ đề nầy nhạc sĩ Hằng Vang đã tự dấn thân cuộc sống đời thường của bản thân hòa mình vào dòng chảy lịch sử PGVN....
5. Mảng thơ phổ nhạc (phổ thơ của chư Tôn Đức), của các nhà thơ: Thích Nhất Hạnh,Thích Quang Đạo, Thích Thông Bửu, Thich Chân Tính, Thích Nhật Từ , Huyền Lan.’,Tản Đà, Chu Mạnh Trinh, Vũ Hoàng Chương,Trụ Vũ, Bùi Giáng, Tống Anh Nghị,Lam Luyến, Minh Thịnh, Nguyễn Thị Ngà Trần Quang Hưng, Thu Nhi, Quang Minh, Từ Xuân Lãnh, Dzạ Lữ Kiều, Tạ Nghi Lễ, Thanh Trúc,Hạnh Phương, Nguyễn Khánh Phước Hải, Bảo Cường, Tôn Nữ Hỷ Khương, Hoàng Hương Trang,Hồ Đác Thiếu Anh, Vô Biên, Vương Chi Lan, Tiến Thảo, Thu Nhi, Huyền Diệu Hương, Tạ Nghi Lễ, Sơn Cư, Nguyễn Phi Trinh, Hướng Dương, Huyền Linh Tử, Nguyễn Duy Khương ,Thiện Hữu, Mặc Giang, Nhất Phương, Siêu Luân, Chiêu Đề, Mặc Giang, Tuyết Hương, Trương Nguyễn,Quang Huy…
Sở dĩ tôi mạn phép thống kê nhiều tên tuổi của các nhà thơ có tác phẩm đã được nhạc sĩ Hằng Vang phổ nhạc là để nói đến anh Hằng Vang, không chỉ tự sáng tác nhạc và lời của mình, với tâm trong sáng của người Phật tử chân chính anh rõ ràng quan tâm rất nhiều đến thơ của nhiều nhà thơ Phật tử cùng chung tâm nguyện phụng sự Phật pháp như anh.
Hoặc từ các thi nhân lão thành tiền bối tiền chiến, đến các tên tuổi lớn, những đại thụ của nền thi ca PGVN và cả những nhà thơ đương đại cùng niên tuế, hoặc với cả các thế hệ sau anh …Thi sĩ nào có thơ hay, thấm nhuần đạo vị là anh chấp bút, cầm đàn phổ nhạc, không phân cao hạ …
Với Trụ Vũ anh phổ Lục Độ Ba La Mật:
Bố thí là rộng trao,
Chẳng trao từ trên cao
Chẳng trao từ khoảng cách
Trao nhau giữa ngọt ngào.
……………………….
Thơ TRỤ VŨ, HẰNG VANG phổ nhạc
Với Bùi Giáng anh chọn Đi Và Về :
Em đi từ tỉnh mộng đầu
Hết vui hết khổ hết sầu trăm năm
Cõi nào rất mực xa xăm
Máu tim băng giá bóng tăm mơ màng.
Thơ BÙI GIÁNG – HẰNG VANG phổ nhạc
Có thể nói anh thật tinh tế khi chọn thơ phổ nhạc, hình như bài nào anh chọn của nhà thơ nào cũng chính là bài thơ mà tác giả tâm đắc.
Ghi chú nhỏ, riêng bản thân thơ tôi, thật hạnh phúc, đã được anh phổ ba bài: Tim nở Mặt Trời, Hoa hông Mùa VU LAN, và sau hết Là bài Ý nghĩa Cao Xanh. Bài thơ nầy từng đang trên Tạp chí Từ Quang từ 1972,may khi vào thư viện chùa Xá Lợi tham khảo tư liệu Phật học, tìm thấy lại, sau đó gởi tăng anh, anh tâm đắc phổ nhạc ngay. Nhưng anh có đề nghị tôi sửa lại nhan đề bài thơ cho đại chúng, cho dễ hiểu, Anh ghi nhạc bản nhan đề TÔI ĐÃ THẤY… Thêm lần nữa tói thấy cốt cách mộc mạc chân chất giản di mang đậm tính cách đại chúng nơi anh …
6.Chủ đề tình tự quê hương: Hoài cố đô 1, 2, 3,4 và 5, Về thăm chùa Huế, Thương về Đông Hà,Hương Ban Mê, Về Phố cổ Hội An, Chùa Hương, Linh Thắng…
Mảng chủ đề tình tự quê hương cho chúng ta thấy anh đi đây đó khá nhiều. Nhưng đi đâu thì đi dấu ấn nhiều thắng tích trong âm nhạc của anh vẫn là những cung bậc giai điệu viết về chùa chiền, những phương sở đượm nhuần tín ngưỡng Phật giáo.
Nhất là về nơi quê quán anh sinh ra, anh có những năm bài Hoài Cố Đô, rồi thì Về Thăm Chùa Huế...
Hạnh Phương
