Hoa sen mọc chốn bùn nhơ,
Nở hoa tươi thắm, ngát thơm cuộc đời.
Thân này nhơ nhớp vô thường,
Có tâm thanh tịnh sáng soi muôn loài.
Trong sự quyền uy tột bực với tất cả những gì đang hiện hữu mà người đời ai cũng tham muốn để có được tiền tài, sắc đẹp, danh vọng, ăn ngon, mặc đẹp và ngủ nghỉ thoải mái. Nhưng cách nay hơn 2600 năm có một vị Hoàng thái tử đã thoát ra được và tu hành giác ngộ thành Phật.
Đức Phật không phải là một vị thần linh thượng đế ban phước giáng họa cho mọi người, mà đức Phật chính là con người giống như tất cả mọi người chúng ta, cũng được sinh ra từ bụng mẹ vẫn hưởng đầy đủ dục lạc ở thế gian, nhưng nhờ biết cách buông xả, nên thoát khỏi vũng bùn ngũ dục trở thành đấng giác ngộ hoàn toàn.
Trong thế gian hầu như tất cả mọi người đều bị dính mắc bởi tiền tài, sắc đẹp, danh vọng, ăn ngon, mặc đẹp và ngủ nhiều. Nói đến hoa sen, trước nhất là trong các chùa, chúng ta đều thấy tượng đức Phật ngự trên toà sen và có nhiều chùa thờ đức Phật cầm cành sen. Nếu đọc lịch sử chúng ta sẽ biết đức Phật ngồi dưới cội Bồ-đề, trên toà cỏ. Nhưng hiện nay chúng ta lại thờ đức Phật ngồi trên tòa sen, như vậy có làm sai ý nghĩa hay không?
Tòa sen mang ý nghĩa gì mà ai tu theo đạo Phật cũng đều quí trọng, để làm tòa cho đức Phật ngồi? Đó là những điều cần biết mà người Phật tử phải hiểu rõ mục đích và ý nghĩa trên, để khi có người hỏi chúng ta biết cách trả lời cho đúng.
Như chúng ta đã biết, hoa sen luôn mọc trong ao, trong hồ từ chỗ bùn nhơ mà ra. Như vậy giá trị của hoa sen là từ nơi bùn nhơ vươn lên khỏi bùn, rồi ra khỏi mặt nước mới trổ hoa đồng thời có gương, nhụy, hột cùng một lúc mà các loài hoa khác không thể có, đó là điểm kỳ đặc của hoa sen.
Sen rất khác biệt hơn các loài hoa khác, ở chỗ mầm nó chui trong bùn nhưng khi gần trổ hoa thì nó vượt khỏi bùn và vươn lên khỏi mặt nước rồi mới trổ hoa. Đặc tính của sen khi còn ở trong bùn thì hôi, nhưng khi nó nở hoa thì hương sen thơm ngát. Thế cho nên đạo Phật dùng ý nghĩa của hoa sen, để tượng trưng cho người tu hành chân chính đã thành tựu giác ngộ, giải thoát hoàn toàn.
Theo lịch sử, đức Phật ngày xưa là thái tử con vua Tịnh Phạn, Ngài sống trong cảnh quyền quý cao sang, sung túc đầy đủ với kẻ hầu người hạ muốn gì được đó. Tuy Ngài sống và chìm đắm trong ngũ dục giống như tất cả mọi người ở thế gian, nhưng Ngài đã thức tỉnh sau khi dạo bốn cửa thành thấy người già, bệnh, chết và vị tu sĩ. Từ đó Ngài suy tư quán chiếu ta đây rồi cũng sẽ già, bệnh, chết mà tìm cách để thoát khỏi và cuối cùng Ngài quyết định bỏ lại tất cả để ra đi tìm cầu chân lý.
Sau một thời gian dài khoảng 11 năm do siêng năng tinh tấn tu hành, cuối cùng Ngài đã chứng được đạo vô thượng chánh đẳng giác và thành Phật, rồi chỉ dạy cho chúng ta. Vậy giá trị của hoa sen là từ chỗ nhơ nhớp hôi hám mà trổ hoa có mùi hương tinh khiết, chính vì thế hoa sen thường được dùng làm biểu tượng cao quý trong nhà Phật.
Thứ nhất khi Ngài còn ở trong cung vua thọ hưởng đầy đủ các dục lạc, được ví dụ như hoa sen còn ở trong bùn. Thứ hai khi Ngài bỏ lại hết tất cả để vượt thành xuất gia tìm cầu chân lý không còn hưởng thụ dục lạc nữa, ví dụ như hoa sen vượt ra khỏi bùn nhưng vẫn còn ở trong nước. Cho đến khi Ngài cố gắng siêng năng tinh tấn tu hành, cuối cùng đạt được kết quả viên mãn giác ngộ, giải thoát giống như hoa sen vượt khỏi mặt nước, để rồi nở hoa thơm ngát.
Cũng lại như thế, hoa sen từ lúc mới mọc cho đến khi trổ hoa trải qua nhiều giai đoạn: Giai đoạn một là ở trong bùn, giai đoạn hai là ra khỏi bùn ở trong nước, giai đoạn ba là ra khỏi nước và nở hoa thơm ngát.
Như chúng ta đã biết, hoa sen mọc lên từ bùn lầy. Hoa sen vượt khỏi bùn, nhú lên mặt nước, và cuối cùng tỏa hương thơm ngát. Điểm đặc biệt của hoa sen nếu không có bùn lầy nuôi dưỡng thì hoa sen sẽ không thể sống được. Đó là đặc tính của hoa sen và chính vì thế nó được chọn làm biểu tượng cao quý trong Phật giáo.
Người tu chúng ta không thể rời cuộc sống này để tìm đạo lý giác ngộ giải thoát. Từ chỗ cuộc sống có đủ thứ tốt xấu, hơn thua, phải trái, đúng sai, buồn vui lẫn lộn, chúng ta mới cố gắng chuyển hóa những nỗi khổ niềm đau, thành an vui hạnh phúc. Đó là tinh thần tích cực của những người biết buông xả tâm xấu ác làm hại người, vật. Giống như hoa sen sống từ bùn lầy và vươn lên nở hoa thơm ngát.
Ý nghĩa của hoa sen, trong nhà Phật giải thích rất rộng và thường lấy hoa sen làm biểu tượng cao quý. Có thể nói hoa sen là một biểu tượng quan trọng mà hầu hết các kinh điển Phật giáo đều nói đến nhất là bộ Kinh Diệu Pháp Liên Hoa.
Ngoài ra, hoa sen còn được biểu trưng qua những lãnh vực khác mang tính đặc thù văn hóa của mỗi quốc gia dân tộc theo Phật giáo. Như các đoàn thể gia đình Phật tử chẳng hạn. Vì thế, ở đây, chúng tôi chỉ xin giải thích một cách khái lược qua một vài đặc tính tiêu biểu mang tính ẩn nghĩa sâu sắc trong Phật giáo mà thôi.
Hoa sen có tám đặc tính kỳ diệu:
Thứ nhất là tính không nhiễm: Hoa sen dù được mọc lên từ bùn nhơ, nhưng bản chất của nó vẫn tinh khiết trong sạch, không bị bùn lầy làm ô nhiễm. Ca dao Việt Nam có bài thơ nói về đặc tính không nhiễm ô nầy:
Trong đầm gì đẹp bằng sen
Lá xanh bông trắng lại chen nhụy vàng
Nhụy vàng bông trắng lá xanh
Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Dù nằm trong bùn trải qua nhiều năm tháng, nhưng hoa sen vẫn chờ ngày vươn mình lên khỏi mặt nước để nở hoa, rồi khoe hương thơm tinh khiết cùng khắp đất trời. Như chúng ta đã thấy, chất bùn tuy hôi dơ nhưng không làm cho hoa sen bị ô uế nhiễm ô. Bùn là tượng trưng cho phiền não tham sân si, mạn nghi ác kiến, còn hoa sen là biểu tượng cho sự thanh tịnh, sáng suốt. Ý nghĩa này nói lên chư Phật Bồ tát ra đời, các Ngài vẫn sống sinh hoạt ăn uống, làm việc như tất cả mọi người mà không bị dòng đời cuốn trôi.
Ngược lại, người phàm phu chúng ta thì có khác, đụng đâu thì dính đó do sự cố chấp của mọi người. Hoa sen được ẩn dụ cho mỗi người chúng ta ai cũng có sẵn Phật tính sáng suốt. Giống như bản chất của gương là trong sáng, do bị bụi bám dính nên ta phải thường xuyên lau chùi bụi. Cũng vậy, chúng ta vì vô minh che lấp chạy theo vọng nghiệp trần lao mà tạo ra nhiều tội lỗi, để rồi phải chịu biết bao phiền muộn khổ đau.
Loài sen thường mọc ở những nơi có nước như sông, ao, hồ… nhưng hoa sen vẫn nhú lên vượt khỏi bùn lầy và nở hương thơm tinh khiết. Nó giống như những người chân chính tu hành, sống giữa cõi đời trần tục với biết bao oan trái trần gian, nhưng vẫn vượt qua và vươn lên làm chủ bản thân để cùng chia vui sớt khổ với tất cả mọi người.
Đặc tính thứ hai là lóng trong tinh khiết. Nếu chúng có thời gian quán sát chỗ nào có hoa sen mọc, thì nơi đó nước không bao giờ đục, đó là điểm đặc biệt của tính lóng trong. Bởi vì bản chất của nó mang sẵn tính lóng trong tinh khiết.
Điều nầy nói lên ý nghĩa biểu tượng cao quý của Phật pháp, nơi nào có chư Phật, Bồ tát ra đời, thì nơi đó sẽ giúp cho chúng sinh được nhiều an vui, lợi lạc. Ngược lại, nơi nào có nhiều phần tử xấu ác bất lương, thì chắc chắn nơi đó tệ nạn xã hội lan tràn, gây ra hậu quả khổ đau làm tổn hại đến nhiều người.
Hoa sen có những đặc điểm rất kỳ diệu, hoa của nó rất đẹp, thơm và quyến rũ nhưng không hề bị một loài côn trùng nào có thể xâm hại được bông hoa của nó, bởi lẽ trong nhị hoa sen có chất lóng trong tinh khiết nên làm cho các loài côn trùng không dám đến gần.
Điểm đặc biệt tính lóng trong của hoa sen, các loài hoa khác không thể có được. Đặc tính nầy, sẽ giúp cho chúng ta có đủ niềm tin về tâm Phật sáng suốt của mình, để biết cách áp dụng vào trong đời sống hằng ngày, nhờ vậy ta có thể vượt qua cạm bẫy cuộc đời nhằm chuyển hóa nỗi khổ niềm đau, thành vô lượng trí tuệ và từ bi.
Chúng ta thường xuyên lóng trong mọi cấu uế nhơ bẩn của phiền não tham sân si, thì nước hồ tâm của ta mới ngày càng được trong sạch. Nó giống như đức hạnh của người tu hành chân chính, luôn lấy việc tu tâm, tích đức làm lợi ích chúng sinh không biết mệt mỏi nhàm chán vì không thấy ta, người, chúng sinh.
Hoa sen có đặc điểm rất hay, nơi nào có sen thì nước ở đó sẽ rất trong sạch bởi hoa sen có lọc nước và khử trùng. Hoa sen cũng là biểu tượng cao quý trong nhà Phật và nơi nào có Phật pháp thì nơi đó giảm bớt khổ đau, nhờ biết cách thay đổi, chuyển hóa tâm xấu ác của con người.
Đặc tính thứ ba là kiên nhẫn chịu đựng: Như chúng ta đã biết, hoa sen là loại nẩy mầm từ rễ củ của nó. Hoa sen mang đặc tính kiên nhẫn chịu đựng, vì rễ củ của nó nằm trong bùn một thời gian dài, để chờ đợi đầy đủ nhân duyên là nó sẽ nẩy mầm ngay. Sự chờ đợi đó, tức là đức tánh kiên nhẫn chịu đựng trong bùn nước nhơ. Chúng ta, những người học tu theo Phật, cần phải rèn luyện đức tính kiên nhẫn chịu đựng trong mọi hoàn cảnh để có cơ hội dấn thân và đóng góp mà không thấy ta, người, chúng sinh nên dễ dàng buông xả tâm xấu ác và sự chấp trước của mình.
Chúng tôi, khi nói về đặc tính này thật tình rất là hổ thẹn, bởi vì mình còn sân giận quá nhiều cho nên đã bỏ qua rất nhiều cơ hội tốt. Thói quen chấp trước dính mắc nhiều đời nó làm cho ta tham lam, ích kỷ rồi dẫn đến sân giận, ngay khi ấy nếu ta không đủ sức kiềm chế lại được thì sự nghiệp tu hành bao nhiêu năm, tan thành mây khói.
Việc đời hay việc đạo muốn đạt được kết quả tốt đẹp, trước tiên chúng ta phải có đức tính kiên nhẫn chịu đựng nầy. Chính vì vậy, người Phật tử chân chính muốn có tâm từ bi rộng lớn phải thực hành hạnh nhẫn nhục như hoa sen đã kiên nhẫn chịu đựng, để rồi vươn lên khỏi mặt nước và nở hoa thơm ngát.
Đặc tính thứ tư là trong sạch vô ngại: Đức tính nầy, trong các loài hoa không bao giờ có được mà đặc biệt chỉ có hoa sen mới có. Vì hoa sen có những cánh hoa bao bọc gương sen tròn trịa. Hoa sen từ lúc nở cho đến lúc tàn, không bị các loài ong bướm đến làm hư hoại, khác với các loài hoa khác bị ong bướm tìm đến bu đậu và hút lấy nhụy hoa.
Hoa sen sẽ tàn lụi theo thời gian nhất là vào mùa đông, nhưng mùa xuân hoa sen lại vươn lên mạnh mẽ. Trong khi đó nhiều hạt sen, củ sen có thể bị chôn vùi dưới bùn đất, nhưng nó có thể tồn tại suốt một thời gian dài mà không bị hủy diệt, đến khi có nhân duyên đầy đủ, sen vẫn vươn lên mạnh mẽ tạo sức sống trở lại.
Giữa mùa hè nóng bức, nhưng hoa sen vẫn vươn mình mọc lên và trổ hoa thơm ngát, cũng như con người chúng ta đang bị lửa phiền não tham sân si… thiêu đốt, nhưng ta vẫn đủ sức nhẫn chịu để làm mới lại chính mình nhờ biết cách buông xả tâm xấu ác. Điều nầy, để nói lên ý nghĩa chư Phật Bồ tát ra đời trong cõi ác ngũ trược, chúng sinh nhiều phiền não, bức bách khó chịu, các Ngài mang lại nước cam lồ từ bi, để tưới tẩm làm dịu mát thân tâm cho mọi người.
Đặc tính thứ năm là hương vị tinh khiết nhẹ nhàng. Hoa sen vừa có hương vị lại vừa có sắc đẹp hài hòa làm cho mọi người ưa thích ngắm nhìn không biết chán. Hoa sen thường có 2 màu chính là màu trắng và màu hồng. Điểm đặc biệt của hương sen cho ta mùi vị thoang thoảng, dịu dàng quyến rũ chứ không nồng nặc, tạo cho con người có cảm giác an lành khi được thưởng thức và ngắm loài hoa này.
Đặc tính thứ sáu là ngay thẳng và rỗng không. Ít có loài hoa nào mọc lên mà có thân hình ngay thẳng như hoa sen. Cũng lại như thế người tu hành chân chính, dù sống trong hoàn cảnh bị ô nhiễm nhưng ta vẫn tỉnh giác trong từng phút giây không bị các niệm phải quấy, tốt xấu, hơn thua, thiện ác chi phối làm vẫn đục tâm. Sống được như vậy chúng ta mới thật sự bình yên hạnh phúc, như hoa sen mọc từ bùn thẳng lên và rồi khoe hương thơm tinh khiết.
Thân của hoa sen lúc nào cũng thẳng đứng mang hình dáng trang nghiêm. Tuy trong ruột rỗng không mà vẫn đứng vững, rỗng không mà vẫn vươn lên khoe hương, khoe sắc tạo sự thoải mái an lành cho mọi người khi ngắm nhìn. Và nó được biểu hiện qua việc tu tâm sửa tính chỉ giữ tâm thanh tịnh sáng suốt mà buông xả tất cả tạp niệm, đó là lẽ sống của những người tu hành chân chính, không phân biệt người xuất gia hay tại gia. Điểm kỳ diệu đặc biệt nầy để nói lên một ý nghĩa rất thâm trầm là người tu hành cần phải có đức tính từ bi và hỷ xả, bao dung và độ lượng, cảm thông và tha thứ, và không thấy ai là kẻ thù.
Đặc tính thứ bảy là nhân quả đồng thời. Các loài hoa khác, khi bông tàn mới kết nụ thành trái và có hột. Ngược lại, hoa sen khi nở ra thì đã có gương có hột sẵn rồi. Đó là nhân quả đồng thời vì khi có hoa sen, là có gương sen và hột sen cùng một lúc.
Điều nầy, nói lên ngay nơi thân vô thường sinh già bệnh chết của mọi người có tâm Phật thanh tịnh sáng suốt nhưng thường biết rõ ràng. Tâm Phật ấy nương nơi mắt tai mũi lưỡi thân ý nhưng vẫn thấy biết mà không bị tất cả các niệm thiện ác, phải quấy, tốt xấu, hơn thua chi phối.
Đặc tính thứ tám là tính hy sinh. Người ta thường dùng lá sen để gói cốm hoặc hấp cơm sen, lá non và hoa để làm thuốc, thân sen và củ sen để làm thức ăn, và hạt sen ăn rất ngon…Hầu như toàn thể các bộ phận trên sen dùng làm thức ăn và làm thuốc rất có lợi cho con người. Điều này nói lên tinh thần từ bi hỷ xả của đạo Phật, sẵn sàng dấn thân đóng góp, giúp đỡ sẻ chia bằng trái tim thương yêu và hiểu biết vì mọi người, khi có nhân duyên.
Thật tế, ý nghĩa của hoa sen rất vô cùng cao quý chúng tôi chỉ tạm thời giải thích theo sự hiểu biết của mình dựa theo lời Phật dạy và kinh nghiệm của những người đi trước. Hoa sen là loài hoa đặc biệt có tính cách nhân quả đồng thời, khi có hoa là có gương và có hột, nên được làm biểu tượng cao quý trong Phật giáo, để nói lên tinh thần từ bi và trí tuệ của đạo Phật.
Hoa sen là hình ảnh độc nhất vô nhị được gắn liền với Phật giáo từ ngàn xưa cho đến nay. Hoa sen được tồn tại và gắn liền với Phật giáo Việt Nam. Nhờ những đặc tính hiếm có này mà hoa sen hoàn toàn xứng đáng được tôn vinh là quốc hoa của đất nước.
Tiếp đến là chúng ta nói đến biểu tượng hoa sen theo tinh thần Phật giáo phát triển trong Kinh Diệu Pháp Liên Hoa. Pháp là Diệu Pháp, Liên Hoa là hoa sen, Diệu Pháp được ví dụ như hoa sen nên gọi là Kinh Diệu Pháp Liên Hoa.
Diệu Pháp là gì? Tức là Tri kiến Phật. Kinh Pháp Hoa nói: “chư Phật ra đời vì khai thị chúng sanh ngộ nhập Phật tri kiến”, nghĩa là chỉ dạy cho chúng ta ngộ được Tri kiến Phật, tức là cái thấy biết Phật của mình, cái thấy biết này ra sao? Thường biết rõ ràng nương nơi mắt, thấy chỉ là thấy mà không khởi tâm động niệm dính mắc đối với các hình ảnh sự vật, tai mũi lưỡi thân ý cũng lại như thế.
Trong kinh Pháp Hoa Phật dạy: ba cõi không an giống như ở trong nhà lửa. Thân vô thường của chúng ta bị thiêu đốt bởi lửa phiền não tham sân si, làm cho ta chết trong từng phút giây, tuy nhiên ngay nơi thân này có cái chưa từng bị thiêu đốt, luôn nguyên vẹn sáng trong đó là tâm Phật thanh tịnh sáng suốt, thấy biết đúng như thật.
Như chúng ta đã biết, cuộc đời đức Phật trải qua nhiều giai đoạn: giai đoạn một là đắm mê dục lạc ở thế gian, giai đoạn hai là thấy rõ được sự tác hại của nó mà bỏ hết tất cả để vượt thành xuất gia, giai đoạn ba là do Ngài biết cách điều hòa thân tâm và siêng năng tinh tấn tu hành mà giác ngộ thành Phật viên mãn.
Như có một vị Tăng hỏi một vị thiền sư: Hoa sen khi chưa ra khỏi nước thì thế nào? Ngài đáp: Hoa sen. Sau khi ra khỏi nước thì thế nào? Lá sen. Nếu chúng ta chạy theo ngôn ngữ của các vị thiền sư thì ta bị các Ngài lừa. Tại sao vậy? Cái gì nghe, nếu mình không có tính nghe thường hằng thì làm sao biết âm thanh lớn nhỏ.
Vị Tăng hỏi “hoa sen khi chưa ra khỏi nước thì thế nào” là ý ngầm hỏi Phật tính của chúng ta hình tướng ra sao! Để dẹp bỏ tình thức nhạy bén của vị Tăng Ngài trả lời: Hoa sen.
Rồi vị Tăng lại hỏi tiếp: Sau khi ra khỏi nước thì thế nào? Lẽ ra sau khi ra khỏi nước là sen sắp nở hoa thơm ngát và tinh khiết, cũng như là tâm Phật của chúng ta khi không bị vọng niệm phiền não che chướng thì thanh tịnh sáng suốt có thiếu vắng bao giờ đâu! Ở đây Ngài lại đáp là “lá sen”. Như vậy thiền sư đáp hoa sen, đáp lá sen, là để cho chúng ta không được hiểu mà phải thấy, phải nghe trong tỉnh giác.
Khi tâm chúng ta không còn chạy theo ngoại cảnh lăng xăng nữa, thì tâm thanh tịnh sáng suốt sẽ hiện tiền và mùi hương thơm ngát của hoa sen không còn bị bùn lầy làm vấy bẩn. Đó là ý nghĩa hoa sen. Ở ngay nơi cuộc sống hiện tại mà ta không chịu tu, lại đòi vô rừng sâu núi thẳm mới tu, như thế lại càng khó tiến tu khi tâm chúng ta chưa vững vàng. Chúng ta làm sao giống như hoa sen ở trong bùn lầy mà vẫn trong sạch, tu như thế mới thật sự được lợi ích cho mình và người.
Người tu chúng ta cần phải biết mình còn dở cái gì, thì phải cố gắng bỏ từ từ cho đến khi nào hết mới thôi, chớ đừng có cống cao ngã mạn khinh thường người khác cho mình là hay, là giỏi. Chúng ta phải biết khiêm tốn thấp mình, biết hổ thẹn khi làm điều gì sai quấy và thành tâm ăn năn sám hối để sửa sai lỗi lầm.
Trong cuộc sống của chúng ta mà thiếu đi những người tu hành chân chính thì thế gian sẽ là một thiệt thòi to lớn, vì không có ai hướng dẫn cho chúng ta biết được đạo đức làm người. Trong một cộng đồng xã hội mà không có đạo đức thì tệ nạn sẽ lan tràn, làm ảnh hưởng và gây đau khổ cho nhiều người. Nếu ai cũng nhiễm những thói hư tật xấu như giết người, trộm cướp, lường gạt, lừa đảo tinh vi bằng nhiều hình thức... thì thử hỏi cuộc sống này sẽ ra sao? Chính vì lợi ích của nhân loại, lợi ích của nhiều người mà chúng ta phải cố gắng tu hành để mở rộng tấm lòng từ bi rộng lớn nhằm chia vui sớt khổ với tinh thần vô ngã, vị tha.
Những việc làm tốt đạo, đẹp đời luôn giúp cho xã hội, tạm thời vượt qua nỗi khổ niềm đau để được an vui hạnh phúc bằng trái tim thương yêu và hiểu biết, ngay tại đây và bây giờ.
Và con đường thiết lập hạnh phúc, dẫn đến bình yên lâu dài phải được chính mỗi cá nhân thực hiện, không ai có thể làm giúp cho ta, ta làm ác cũng từ thân miệng ý và ta làm tốt cũng từ đó mà ra, người khôn ngoan sáng suốt sẽ chọn điều tốt, điều lành để làm. Cuộc sống thế gian nếu nhiều người thiếu đạo đức, thì xã hội sẽ dễ dàng bị loạn lạc và số đông sẽ sống trong đau khổ lầm mê.
Khi chúng ta đạt được một cái gì như ý muốn thì ngay đó, có sự ganh ghét tật đố, có sự lo lắng sợ hãi, và có tham lam ích kỷ. Đức Phật bảo hãy đến đây và tu tập để giải thoát! Dĩ nhiên chúng ta không phải dễ dàng sống theo tuệ giác của Thế tôn, chúng ta phải chịu khó, chịu khổ và bằng lòng với hiện tại, sống trong ít muốn biết đủ và có sự điều độ hài hòa.
Thật vậy, hoa sen được vươn lên từ bùn lầy mà nở hoa thơm ngát chẳng bao giờ bị ô nhiễm. Cũng vậy, tâm Phật hiện tiền khi ta biết sống trong tỉnh giác nên không bị trần lao làm mê hoặc. Hoa sen vẫn nở hoa thơm ngát nhưng không giống các loài hoa khác vì những đặc điểm như sau.
Đặc tính của hoa sen khi nở ra là đã có sẵn gương ở trong rồi, chúng ta gọi là nhân quả đồng thời. Mọc trong bùn lầy mà vẫn trong sạch thơm tho, hoa sen sinh trưởng từ trong bùn lầy, cọng hoa từ gốc đã tách rời cành lá một mình vươn lên nở hoa thơm ngát.
Tất cả các loài ong bướm hoa nào nó cũng đến viếng thăm bu đậu và hút nhụy hoa, nhưng đặc biệt là hoa sen nó lại không đến được vì sự trong sạch tinh khiết của nó, và không bị con người lấy làm đồ trang sức. Còn chúng ta từ vô thủy kiếp đến nay sống chết luân hồi, không biết quay lại chính mình mà sống trong điên đảo lầm mê.
Tóm lại, hoa sen tinh khiết không bị nhiễm ô bởi bùn nhơ mà vẫn vươn lên khỏi mặt nước để nở hoa thơm ngát. Cũng vậy, thân này vô thường đổi thay nên ai cũng phải chịu sự chi phối của già bệnh chết. Tuy nhiên ngay nơi thân ô uế này có tâm thanh tịnh sáng suốt, tâm ấy là tâm Phật nương nơi mắt, thấy chỉ là thấy nhưng vẫn thường biết rõ ràng, thấy tức biết, biết mà không khởi tâm động niệm, dính mắc ta, người, chúng sinh và tai mũi lưỡi thân ý cũng lại như thế. Chính vì vậy mà tâm Phật được ví như hoa sen. Đó là điểm đặc biệt mầu nhiệm của Phật giáo.
