Hiện nay Phật giáo Nam tông Khmer Tây Nam Bộ hiện đã có 2 ngôi chùa tại TPHCM, trong đó, chùa Chantarangsay, đường Trần Quốc
Thảo, quận 3 thu hút đông đảo Phật tử, là nơi tổ chức các lễ hội truyền thống quan trọng của người Khmer, giữ vai trò ngôi chùa tiêu biểu cho Phật giáo Nam tông Khmer tại TPHCM, có kiến trúc phong cách truyền thống của chùa Khmer Tây Nam Bộ. Vậy, sao lại đặt vấn đề cần có một ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer tiêu biểu tại TPHCM?
Đặt vấn đề như trên, vì chúng tôi quan niệm, đặc điểm kiến trúc chỉ là phân nửa của phong cách chùa Nam tông Khmer Tây Nam Bộ. Nói về phong cách chùa Phật giáo Nam tông Khmer Tây Nam Bộ, cần phải kể đến khu vườn cây cổ thụ xung quanh ngôi chùa. Chùa đặc trưng Phật giáo Nam tông Khmer Tây Nam Bộ phải đặt trong khu vườn cây thân cao tán rộng đó. Nếu không có khu vườn cây thân cao tán rộng bao quanh, thì sẽ mất đi một đặc điểm hết sức quan trọng về cảnh quan.
Nhưng không phải chỉ là vấn đề cảnh quan, với vườn cây xanh đặc trưng bao quanh chùa, với mái chùa nhọn thấp thoáng giữa những rặng cây, mà vườn cây còn mang đến mùi hương cây cối, tiếng chim véo von, hay tiếng ve râm ran, nhiệt độ dịu mát khi đến những ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer Tây Nam Bộ. Nghĩa là chùa Nam tông Khmer tác động đến khách thập phương ở 4 giác quan: mắt đối với cảnh trí, trong tương quan kiến trúc với cây cối; tai với âm thanh là chim hót, ve kêu; mũi với hương thơm cây cối và da với nhiệt độ dịu mát tự nhiên với sinh cảnh thực vật dày đặc…
Nếu TPHCM chỉ có chùa Nam tông Khmer giữa khu dân cư đông đúc, không gian chật hẹp là đã không có được cả 4 cảm giác đặc trưng từ 4 giác quan như chúng tôi vừa miêu tả ở trên. Đó là phải thấy mái nhọn ngôi chùa từ từ hiện ra, thấp thoáng rồi ngày càng rõ dần theo bước chân, càng vào gần chánh điện càng mát mẻ dễ chịu với hương thơm dịu mát của thiên nhiên, đắm mình trong tiếng gió xào xạc, hay âm thanh của động vật trong vườn.
Khi ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer có đủ những yếu tố cảm giác đặc trưng như trên, thì nó mới đạt được chuẩn mực của đỉnh cao giá trị chùa Nam tông Khmer. Nếu xét từ những yêu cầu như thế, thì chùa Chantarangsay quận 3 TPHCM có rất nhiều hạn chế.
Vì vậy, để giới thiệu chùa Phật giáo Nam tông Khmer với người dân TPHCM, khách thập phương cả nước, khách du lịch quốc tế đến TPHCM… bằng một ngôi chùa tiêu biểu, điển hình thì không thể không nghĩ đến một ngôi chùa giữa vườn cây rộng rãi, mát mẻ. Không có vườn cây bao quanh là không thành một ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer đúng nghĩa. Chủng loại cây nên được chọn theo những ngôi chùa Khmer nổi tiếng ở Tây Nam Bộ.
Không gian rộng rãi của vườn cây bao quanh chùa Phật giáo Nam tông Khmer còn cần thiết không những cho những cảm giác đặc trưng, mà còn tạo không gian cho những đám rước theo truyền thống Phật giáo Nam tông Khmer, cũng là không gian tổ chức hoạt động lễ hội. Không gian chùa Chantarangsay, quận 3, TPHCM không đủ chỗ Phật tử họp mặt, múa hát trong lễ hội, càng không thể tổ chức đám rước trong khuôn viên chùa cho đông người tham dự. Đám rước và múa trong khuôn viên chùa trong các lễ hội Khmer truyền thống cũng là những giá trị văn hóa của Phật giáo Nam tông Khmer, bên cạnh giá trị cảnh quan kiến trúc. Đặc trưng lễ hội Khmer là sự chuyển động của dòng người đổ về dự lễ. Đây cũng là lý do cần có một ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer trong không gian phù hợp với văn hóa Khmer Tây Nam Bộ, cũng có nghĩa là phải bổ sung, xây mới.
Hai ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer đã có ở TPHCM có thể coi chỉ là những bước đi đầu tiên trong việc xây dựng chùa Phật giáo Nam tông ở Sài Gòn-TPHCM, tạm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt của Phật tử Nam tông Khmer trong giai đoạn cuối thế kỷ XX, hiện đã vượt quá khả năng phục vụ sinh hoạt Phật giáo Nam tông Khmer tại TPHCM, trở nên chật hẹp trong các dịp lễ lớn. Đến lúc này, đặt vấn đề có thêm một ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer tại TPHCM đã là một yêu cầu thích hợp, xét về cả 2 mặt văn hóa và sinh hoạt tôn giáo.
Một ngôi chùa Phật giáo Nam tông Khmer với khuôn viên cây xanh rộng rãi cũng tạo nên không gian sinh hoạt cho thanh niên Phật tử Khmer lao động nhập cư tại TPHCM mà chúng tôi đã có dịp đề cập trong một bài viết. Số lượng thanh niên Phật tử Khmer nhập cư TPHCM hiện nay đã rất đông đảo và còn tiếp tục gia tăng yêu cầu không những có thêm chùa mới, mà còn cần chùa có không gian rộng rãi, đủ diện tích tổ chức lễ hội hay những khóa tu, bên cạnh ý nghĩa một không gian Khmer cho người xa quê. Đó chỉ có thể là một ngôi chùa đủ những đặc trưng như nó vốn có ở các tỉnh Trà Vinh, Kiên Giang, Sóc Trăng, trong một vườn cây xanh xum xuê, tươi mát.
MT
Thông tin riêng: vinasat132@yahoo.com hoặc Vi-vn.facebook.com/cusiminhthanh
